Kənd təsərrüfatı
Kənd təsərrüfatı — bitki və heyvan mənşəli məhsulların istehsal olunması, bunların keyfiyyət və səmərələrinin yüksəldilməsi, bu məhsulların uyğun şərtlərdə mühafizəsi, işlənib qiymətləndirilməsi və satışa çıxarılması prosesi.
Albaniyada kənd təsərrüfatı
Albaniyada kənd təsərrüfatı — Albaniya iqtisadiyyatının aparıcı sahələrindən biri.
Albaniyanın kənd təsərrüfatı ölkənin daxili tələbatını ödəmir. Xüsusilə də 2000-ci illərin əvvəlində sovxoz və kolxozlar ləğv olunduqdan, torpaq və avadanlıq özəlləşdiriləndən sonra torpaq sahələrinin xırda sahələrə bölünməsi və avadanlıq çatışmazlığı kənd təsərrüfatındakı səmərəni daha da azaltmışdır.
Ölkə ərazisinin 21%-ini suvarılan torpaqlar, 15%-ini otlaqlar tutur.
Əsas kənd təsərrüfatı bitkiləri buğda və qarğıdalıdır. Suvarılan torpaqların yarısında taxıl əkilir.
Darı, şəkər çuğunduru, günəbaxan, kartof, tərəvəz, meyvə, üzüm, zeytun da becərilir.
Bu sahədə əsas problemlərdən biri quraqlıqdır ki, o da əkinçiliyə ciddi ziyan vurur. Əkilən sahələrin yalnız yarıya qədəri suvarılır.
Heyvandarlıqda başlıca ənənəvi sahə qoyunçuluqdur.
Azərbaycanda kənd təsərrüfatı
Azərbaycanda kənd təsərrüfatı — Azərbaycan iqtisadiyyatının bir hissəsini təşkil edən təsərrüfat sahələrindən biri. 2006-cı ildə kənd təsərrüfatında bütün məşğul əhalinin 39,1%-i cəmləşmişdir. Azərbaycanda istehsal edilən ÜDM 5,7 % (2012). kənd təsərrüfatının payına düşür. 2014-cü ildə respublikada ÜDM-də kənd təsərrüfatının payı 5.3% olduğu halda, 2015-ci ildə bu rəqəmin 6.2% təşkil etmişdir. 2015-ci ildə kənd təsərrüfatının ümumi məhsulunun faktiki qiymətlərlə dəyəri 5635,3 milyon manat olmuşdur. 2015-ci ildə 2999,0 min tona yaxın taxıl istehsal olunmuş, bu da 2014-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 25,8 faiz çoxdur. Həmçinin 2015-ci ildə sahələrdən 839,8 min ton və ya əvvəlki ilə nisbətən 2,5 faiz çox kartof, 1273,3 min ton və ya 7,2 faiz çox tərəvəz, 484,5 min ton və ya 9,9 faiz çox bostan məhsulları, 886,3 min ton və ya 4,2 faiz çox meyvə və giləmeyvə, 578,9 ton və ya 22,1 faiz çox yaşıl çay yarpağı, 157,0 min ton və ya 6,3 faiz çox üzüm yığılmışdır.
2015-ci il ərzində ölkədə diri çəkidə 515,6 min ton ət, 1924,4 min ton süd, 17,0 min ton yun və 1538,6 milyon ədəd yumurta istehsal edilmişdir. 2014-cü illə müqayisədə 2015-ci ildə ət istehsalı 2,0 faiz, süd istehsalı 3,7 faiz, yun istehsalı isə 1,4 faiz artmışdır.
Gürcüstanda kənd təsərrüfatı
Gürcüstanda kənd təsərrüfatı — Gürcüstan iqtisadiyyatının bir hissəsini təşkil edən təsərrüfat sahələrindən biri. Ümumilikdə ölkə ərazisinin 16 % kənd təsərrüfatı üçün yararlıdır
Gürcüstanda kənd təsərrüfatı məhsullarınln böyük qismi bağ sahələrində kənd tipli fermalarda istehsal edilir. Aqrar təsərrüfatların böyük əksəriyyətində işlər əl ilə görülür. İstehsalda kənd təsərrüfatının payı olduqca aşağıdır. Buna ramən ölkə əhalisinin 50 % kəndlərdə yaşayır. Bu istehsal cəmi ÜDM 12 % təşkil edir. 2007-ci ildə kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi həcmi 1,51 mld dollar təşkil etmişdir. 2008-ci ildə bu rəqəm 2,42 mld lari olmuşdur. Bitkiçilik məhsullarının həcmi 998 mln ları, heyvandarlıq məhsullarının istehsal həcmi 1,35 mld lari, kənd təsərrüfatı xidmətləri isə 65 mln lari təşkil etmişdir.
Sovetləşmə dönəmində Gürçüstan kənd təsərrüfatı kollektivləşdirilmişdir.
Kənd Təsərrüfatı İnstitutu
Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti — Aqrar sektor üçün yüksək ixtisaslı kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri hazırlayan Azərbaycan dövlət ali təhsil müəssisəsi.
1920-ci il noyabrın 13-də Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin sədri Nəriman Nərimanovun imzaladığı qərarla təsis edilmiş Bakı Politexnik İnstitutunun nəzdində 5 fakültə: neft sənayesi; elektromexaniki; mühəndis-tikinti; kənd təsərrüfatı və iqtisadiyyat fakültələri yaradılmışdır. Kənd təsərrüfatı fakültəsinin yaradılması ilə Azərbaycanda ilk dəfə ali kənd təsərrüfatı mütəxəssislərinin hazırlığına başlanılmışdır.
1929-cu ilədək fəaliyyət göstərmiş kənd təsərrüfatı fakültəsində tədris prosesini təmin etmək üçün o dövrlərdə Cənubi Qafqaza sürgün edilmiş bir qrup rus və digər əcnəbi alimlər cəlb edilmiş, 1924-cü ildə mütəxəssis hazırlığının birinci buraxılışı olmuşdur. Həmin dövrdə ölkəyə çox sayda kənd təsərrüfatı mütəxəssisi tələb olunduğundan kənd təsərrüfatı institutunun yaradılması zərurəti yaranmışdı.
Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin 1929-cu il 15 may tarixli qərarı ilə Bakıda Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutu yaradılmış və bu İnstitut 1931-ci ildə Gəncəyə köçürülmüşdür. Buradakı Zaqafqaziya Pambıqçılıq İnstitutu, Azərbaycan Zoobaytar İnstitutu və Tiflisdəki Hidromeliorasiya İnstitutu Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutu (AKTİ) tərkibinə birləşdirildi.
1950-ci ildə SSRİ Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyinin əmri ilə İnstitutun 30 illik yubileyi keçirilidi.
SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1979-cu il 16 may tarixli Fərmanı ilə yüksəkixtisaslı mütəxəssis hazırlığında və kənd təsərrüfatı elminin inkişafında xidmətlərinə görə AKTİ "Şərəf nişanı" ordeni ilə təltif olunmuşdur. 1980-ci il dekabrın 16-da Heydər Əliyev Gəncəyə gələrək həmin ordeni Sovetlər İttifaqının rəhbərliyi adından kollektivə təqdim etmişdi.
Kənd təsərrüfatı aviasiyası
Kənd təsərrüfatı aviasiyası — mülki aviasiya sahəsi. Kənd təsərrüfatı aviasiyasından bitkilərin mühafizəsi, alaq otları ilə mübarizə, torpağa mineral gübrə verilməsi, təyyarə ilə ot əkini və s.-də istifadə edilir.
Bitkilərin becərilməsində aviasiya vasitələrindən istifadənin üstünlüklərinə vaxta qənaət olunması, əmək sərfinin aşağı salınması, zəhərli kimyəvi maddələr və gübrə sərfinin azalması, çətin keçilən sahələri becərməyin mümkünlüyü, bitkilərin mexaniki zədələnməməsi, torpağın bərkiməsi ehtimalının aradan qalxması və s. aiddir. Kənd təsərrüfatı aviasiyasından istifadənin catışmayan cəhəti onun meteoroloji şəraitdən asılılığıdır.
SSRİ-də bu məqsədlə An-2, An-2M, Yak-12 təyyarələrindən və Mİ-1, Mİ-2, Ka-26 və Ka-15 vertolyotlarından istifadə olunurdu. Maye pestisidləri çiləmək, mineral gübrələri səpmək və s. üçün bunlarda xüsusi aparatlar quraşdırılırdı. Bitki zərərvericilərinə və xəstəliklərinə qarşı mübarizədə sahələr 5–10 metr yüksəklikdən, alaq otları ilə mübarizədə (yazda aqroqaydalarla müəyyən olunmuş müddətdə) 5–6 metr yüksəklikdən dərmanlanırdı. Tozvari gübrələr 10–20 metr, dənəvər gübrələr isə 30–50 metr yuksəklikdən səpilirdi.
Kənd təsərrüfatı coğrafiyası
Kənd təsərrüfatı coğrafiyası - iqtisadi coğrafiyanın bir sahəsidir. Kənd təsərrüfatının ərazi üzrə yerləşdirilməsi problemləri, onun amilləri və inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənir. Kənd təsərrüfatının ərazi üzrə yerləşdirilməsinin xalq təsərrüfatının istehsal sahələrinin, ilk növbədə sənayenin yerləşdirilməsindən əsas fərqi burada istehsalın təbii şəraitlə əlaqədar olması, torpağın başlıca istehsal vasitəsi kimi istifadə edilməsindədir. Kənd təsərrüfatının ərazi üzrə yerləşdirilməsi ayrı-ayrı zona və regionların təbii-iqtisadi şəraitini nəzərə almaqla həyata keçirilir, torpaq, maddi-texniki və əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadə etməyə, sənayenin xammala, əhalinin ərzaq məhsullarına olan təlabatını ödəməyə yönəldilir.
Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı
Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı — qida və lif istehsalını və paylanmasını optimallaşdırmaq üçün iqtisadi nəzəriyyənin tətbiqi ilə əlaqəli tətbiq olunan bir iqtisadiyyat sahəsidir. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı, xüsusilə torpaq istifadəsi ilə məşğul olan və yaxşı torpaq ekosistemini qoruyarkən məhsullarını maksimum dərəcədə artırmağa yönəlmiş iqtisadiyyatın bir qolu olaraq başladı. XX əsrdə intizam genişləndi və intizamın mövcud əhatə dairəsi daha genişdir. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı bu gün ənənəvi iqtisadiyyatla böyük ölçüdə üst-üstə düşən bir çox tətbiq sahəsini əhatə edir. Kənd təsərrüfatı iqtisadçıları iqtisadiyyat, ekonometriya, inkişaf iqtisadiyyatı və ətraf mühitin iqtisadiyyatı sahəsindəki araşdırmalara əhəmiyyətli töhfələr vermişlər. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı qida siyasətini, əkinçilik siyasətini və ətraf mühit siyasətini təsir edir.
İqtisadiyyat, qıtlıq şəraitində resursların bölüşdürülməsinin öyrənilməsi kimi müəyyən edilmişdir. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı və ya kənd təsərrüfatı istehsalçılarının verdiyi qərarları optimallaşdırmaq üçün iqtisadi metodların tətbiqi 20. əsrin əvvəllərində önə çıxdı. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı sahəsi yenidən torpaq iqtisadiyyatı üzərində işləyir.
Kənd təsərrüfatı kommunası
Kənd təsərrüfatı kommunası — SSRİ hakimiyyətinin ilk illərində meydana gələn kənd təsərrüfatı istehsalatı kooperasiyası formalarından biri. Kənd təsərrüfatı kommunasında istehsalın butun vasitələri (tikililər, xırda avadanlıq, qaramal) və məişət xidməti tamamilə i timai təsərrüfata əsaslanırdı. Bölgü əməyə görə yox, ailə üzvlərinə gərə aparılırdı. Kənd təsərrüfatı kommunası üzvlərinin şəxsi həyətyanı təsərrüfatları yox idi. Kənd təsərrüfatı kommunası başlıca olaraq kecmiş mulkədar və monastır torpaqlarında təşkil edilirdi. Dövlətdən müftə olaraq torpaqdan başqa, yaşayış və təsərrüfat tikililəri, avadanlıq və s. yardım alırdı. 1920-ci illərin sonu–1930-cu illərin əvvəlində kənd təsərrüfatı kommunası kolxozlara çevrilmişdir.
Kənd təsərrüfatı kooperasiyası
Kənd təsərrüfatı kooperasiyası — kooperasiya növü. Bu, birlikdə məhsul istehsal etmək, yaxud digər fəaliyyət növlərini (məhsul emalı və satışı, istehsal vasitələri ilə təchizat və s.) icra etmək üçün kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalcılarını birləşdirir. XIX əsrin birinci yarısında Qərbi Avropa, XIX əsrin ikinci yarısında Şərqi Avropa ölkələrində və Rusiyada yaranmışdır. Kənd təsərrüfatı kooperasiyası inkişaf etmiş bir çox kapitalist ölkəsində mürəkkəb sosial-iqtisadi orqanizmə çevrilərək kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalını, emalını, saxlanılmasını, realizəsini, kənd təsərrüfatının kreditlətdirilməsini, kənd təsərrüfatı üçün istehsal vasitələri istehsalını və s. əhatə edir. Kənd təsərrüfatı kooperativləri çox zaman öz fəaliyyətlərini şaquli inteqrasiya əsasında qururlar. Kənd təsərrüfatı kooperasiyası daha cox Skandinaviya ölkələrində, Niderland, İslandiya və Yaponiyada inkişaf etmişdir. Bu ölkələrdə kənd təsərrüfatı kooperativləri kənd təsərrüfatının kreditləşdirilməsində mühüm rol oynayır, yeyinti sənayesində, topdan ticarətdə, mineral gübrələr, bir sıra kənd təsərrüfatı texnikası istehsalında və s. hakim mövqə tutur.
Cobia, David, editor, Cooperatives in Agriculture, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ (1989), p.
Kənd təsərrüfatı maşınqayırması
Kənd təsərrüfatı texnikası — kənd təsərrüfatının texniki cəhətdən yenidən qurulmasını həyata keçirən maşınqayırma sahəsi. Başlıca vəzifəsi kənd təsərrüfatı istehsalını kompleks mexanikləşdirməkdir.
Kənd təsərrüfatı maşınqayırması XIX əsrin əvvəllərində Birləşmiş Krallıqda, az sonra isə ABŞ-də yaranmışdır. Kommunizmdən əvvəlki Rusiyada kəndlilərin çox hissəsi primitiv kənd təsərrüfatı inventarlarından istifadə edirdi. Kənd təsərrüfatı inventarı istehsal edən ilk müəssisə XIX əsrdə meydana gəlmişdi. Oktyabr inqilabından sonra Xalq Komissarları Sovetinin 1 aprel 1921 il tarixli dekreti kənd təsərrüfatı maşınqayırmasının planlı inkişafının əsasını qoymuşdur. 1926-cı ildə traktor kultivatoru, 1928 ildə traktor kotanı, 1930-cu ildə taxılyığan kombayn, 1932-ci ildə kartofyığan maşın istehsalına başlanmışdır. SSRİ 1937-ci ildə taxılyığan kombaynın illik istehsalına görə dunyada birinci yerə çıxmışdır.
İkinci Dünya müharibəsi illərində kənd təsərrüfatı maşınqayırması zavodlarının çoxu müdafiə məhsulları istehsalına keçirilmidir. Şərqdə kənd təsərrüfatı maşınları istehsalının yeni bazası yaradılmışdır.
Kənd təsərrüfatı tarixi
Kənd təsərrüfatı — əhalinin yaşayış vasitələri (ilk növbədə qida) ilə təmin olunmasına və bir sıra sahələr üçün xammal əldə edilməsinə yönəlmiş iqtisadiyyatın bir sahəsi. Kənd təsərrüfatı dünyanın müxtəlif yerlərində müstəqil olaraq başlamış və müxtəlif qayda, qurğuları özündə cəmləşdirirdi. Köhnə və Yeni dünyanın ən azı on bir ayrı bölgəsi mədəni bitkilərin mənşə mərkəzləri kimi iştirak edirdi.
Yabanı taxıl ən az 105.000 il əvvəl toplanmış və yeyilmişdir. Lakin,əhliləşdirmə çox sonra baş vermədi. Eramızdan əvvəl IX minillikdən ildən başlayaraq, neolit dövrünün səkkiz səpin məhsulu — emmer buğda,təkdənli buğda,adi arpa,əkin noxudu,mərcimək,kürüşnə,qoyunnoxudu və adi kətan — Levantda becərilirdi. Əkin çovdarı daha əvvəl becərilmiş ola bilər, lakin bu mübahisəli olaraq qalır. Düyü,6200 il bundan əvvəl Çində mədəni bitkiyə,5700 il bundan öncə erkən əkinçilikdə, maş lobya,soya və fasol lobya mədəni bitki halına gətirilib. Donuzlar Mesopotamiyada e.ə. XI minillikdə, təqribən e.ə.
Kənd təsərrüfatı texnikası
Kənd təsərrüfatı texnikası — kənd təsərrüfatının texniki cəhətdən yenidən qurulmasını həyata keçirən maşınqayırma sahəsi. Başlıca vəzifəsi kənd təsərrüfatı istehsalını kompleks mexanikləşdirməkdir.
Kənd təsərrüfatı maşınqayırması XIX əsrin əvvəllərində Birləşmiş Krallıqda, az sonra isə ABŞ-də yaranmışdır. Kommunizmdən əvvəlki Rusiyada kəndlilərin çox hissəsi primitiv kənd təsərrüfatı inventarlarından istifadə edirdi. Kənd təsərrüfatı inventarı istehsal edən ilk müəssisə XIX əsrdə meydana gəlmişdi. Oktyabr inqilabından sonra Xalq Komissarları Sovetinin 1 aprel 1921 il tarixli dekreti kənd təsərrüfatı maşınqayırmasının planlı inkişafının əsasını qoymuşdur. 1926-cı ildə traktor kultivatoru, 1928 ildə traktor kotanı, 1930-cu ildə taxılyığan kombayn, 1932-ci ildə kartofyığan maşın istehsalına başlanmışdır. SSRİ 1937-ci ildə taxılyığan kombaynın illik istehsalına görə dunyada birinci yerə çıxmışdır.
İkinci Dünya müharibəsi illərində kənd təsərrüfatı maşınqayırması zavodlarının çoxu müdafiə məhsulları istehsalına keçirilmidir. Şərqdə kənd təsərrüfatı maşınları istehsalının yeni bazası yaradılmışdır.
Kənd təsərrüfatı vergisi
Kənd təsərrüfatı vergisi — SSRİ-də əhalidən tutulan dövlət vergilərindən biri. 1923-cü ildən tətbiq edilmişdir. Kənd təsərrüfatı vergisini kənd yerlərində həyətyanı torpaq sahəsi və xidməti pay torpağı olan vətəndaşlar ödəyirdilər. Müttəfiq respublikaların qanunvericiliyi ilə kolxozşuların təsərrüfatı üçün orta (hektarın 1/100-dən) və bundan xeyli çox vergi dərəcəsi muəyyən edilmişdir. Kənd təsərrüfatı fəhlə və qulluqcularının təsərrüfatlarından da bu dərəcə üzrə vergi tutulurdu. Fərdi təsərrüfatçılar vergini ikiqat ödəyirdilər. Kənd təsərrüfatı vergisi üzrə bəzi güzəştlər müəyyən olunmuşdur. Müəyyən şəraitdə kənd ziyalıları (müəllimlər, tibb işçiləri), kənd təsərrüfatının bəzi mütəxəssisləri, hərbi qulluqcular, əlillər və s. vergidən azad edilirdi. Kənd təsərrüfatı vergisi maliyyə orqanları tərəfindən hər il 1 iyuna olan vəziyyətə görə hesablanırdı.
Kənd təsərrüfatı ziyanvericiləri
Kənd təsərrüfatı baxımından faydalı olmayan orqanizm, qiymətli bitki növlərinə, heyvanlara və ya onların məhsuluna ziyan vurur, insanın sağlamlığına təhlükə yaradır. Kənd təsərrüfatı ziyanvericiləri böyük iqtisadi itki verir. "Ziyanvericilərin" çoxu həşəratlar arasında olur. Ən qorxulu həşərat növlərindən danadişi, kolorad kartof böcəyi, ağ amerika böcəyi, yemişan kəpənəyi, payızlıq buğda və Mamestra brassicae, həlqəvi ipəksarıyanı, məməlilərdən gəmiricilər (siçanlar, siçovullar, taxıl siçanı, sünbülqıran) və s. göstərmək olar. Kənd təsərrüfatı ziyanvericilərinə qarşı kompleks profilaktiki, o cümlədən aqro və meşə texniki, mexaniki, fiziki, kimyəvi və bioloji təbdirlər sistemi hazırlanmışdır.
Kimyəvi gübrələr tətbiq etməklə torpağın münbitliyini artırmaq, heyvan yemlərinə kimyəvi əlavə qatmaqla heyvandarlığın məhsuldarlığını yüksəltmək, həmçinin pestisidlərin köməyilə zərərverici və xəstəliklərlə mübarizə aparmaq üzrə elmi cəhətdən əsaslanmış tədbirlər sistemi. Kənd təsərrüfatının kimyalaşdırılması düzgün təşkil edilmədikdə (kimyəvi maddələrin texnologiyasına düzgün əməl edilmədikdə) ətraf mühitin (torpaq, su hövzəsi, hava) və kənd təsərrüfatı ərzaqlarının çirklənməsi üçün olduqca təhlükəli mənbəyə çevrilir.
Qazaxıstanın kənd təsərrüfatı
Qazaxıstanın kənd təsərrüfatı — Qazaxıstan iqtisadiyyatının kiçik bir sahəsi olaraq qalır. Kənd təsərrüfatının ÜDM-ə töhfəsi 10% -dən azdır - 6,7% olaraq qeydiyyata alınmış və işçi qüvvəsinin yalnız 20% -ni tutmuşdur. Eyni zamanda, ölkə ərazisinin 70% -dən çoxu bitkiçilik və heyvandarlıq ilə məşğuldur. Şimali Amerika ilə müqayisədə torpaların nisbətən az hissəsi məhsul yetişdirmək üçün istifadə olunur və ölkənin şimalında bu faiz daha yüksəkdir. Kənd təsərrüfatı sahələrinin 70% -i daimi otlaqdır.
Qazaxıstanın ən çox ixrac etdiyi məhsul buğdadır. Dünyadakı altıncı ən böyük buğda istehsalçısıdır. Daha az əhəmiyyəti olan dənli bitkilərə arpa, pambıq, şəkər çuğunduru, günəbaxan, kətan və düyü daxildir. Qazaxıstanda kənd təsərrüfatı torpaqları Sovet dövründə əkilməmiş torpaqların inkişafı kampaniyası zamanı faydalı maddələrdən tükəndi. Bu, bu gün istehsala təsir göstərməyə davam edir.
Qırğızıstanda kənd təsərrüfatı
Qırğızıstada kənd təsərrüfatı — Qırğızıstan iqtisadiyyatında əhəmiyyətli bir yer tutur. Ümumdünya Faktlar Kitabına görə, bu, ümumi ÜDM-in 18% -ni, ümumi işçi qüvvəsinin isə 48% -ni təşkil edir. Ümumi ərazinin yalnız 6,8% -i kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün istifadə olunur, lakin torpaqların 44% -i heyvandarlıq üçün otlaq kimi istifadə olunur. Qırğızıstanın çoxsaylı dağları səbəbindən heyvandarlıq əkinçiliyə nisbətdə əhəmiyyətli təsərrüfat sahəsi olaraq qalır.
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi Fərqanə vadisi, Talas vilayətində və Çuy vilayətində cəmlənmişdir.
Qırğızıstanın kənd təsərrüfatı məhsulları arasında tütün, pambıq, kartof, tərəvəz, üzüm, meyvə və giləmeyvə üstünlük təşkil edir. Ümumi istehsal baxımından əsas məhsulu ölkənin mal-qarasını qidalandırmaq üçün müxtəlif növ heyvan yemləri təşkil edir. İkinci ən böyük məhsul isə arpa, qarğıdalı və düyüdən sonra payızlıq buğdadır.
Mühüm heyvandarlıq məhsullarına qoyun, keçi, mal-qara və yun daxildir. Ölkədə toyuq, at və donuz da saxlanılır.
Rusiyada kənd təsərrüfatı
Rusiyada kənd təsərrüfatı — Rusiya iqtisadiyyatının bir hissəsini təşkil edən təsərrüfat sahələrindən biri.
Ölkənin geniş ərazisində mövcud olan təbii şərait burada kənd təsərrüfatı üçün o qədər də əlverişli deyildir. Ümumi torpaq fondunun cəmi 13%-i kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlardan ibarətdir ki, bu torpaqların da cəmisi 8%-ni əkirlər.
Rusiyanın kənd təsərrüfatı özünün böyük torpaq ehiyatları və daxili tələbatı fonunda elə də çox yüksək inkişaf etməmişdir. Ölkədə kənd təsərrüfatı sahəsində islahatlar zəif aparılır, texniki təminat isə aşağı səviyyədədir. Hər il ölkəyə xaricdən çoxlu kənd təsərrüfatı məhsulları idxal edilir.
Rusiyanın kənd təsərrüfatı çoxsahəlidir. Kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi dəyərinin yarısı əkinçiliyin, yarısı isə heyvandarlığın payına düşür.
Rusiyada heyvandarlıq sahəsi bitkiçiliyə nisbətən daha yaxşı inkişaf etmişdir. Belə ki, heyvandarlıq ölkənin hər yerində yayılmışdır.
Serbiyada kənd təsərrüfatı
Serbiyada kənd təsərrüfatı- Əvvəlki kimi 12 milyard avroda ixracın illik potensialı ilə Serbiya iqtisadiyyatında mühüm yer tutur. Kənd təsərrüfatı sahələrinin ümumi ərazisi 6,12 milyon hektardan çoxdur. Kənd təsərrüfatı istehsalı ən məhsuldar olan sahələr Ortadunay düzənliyi, Sava, Dunay və Morava çaylarının cənub vadilərində yerləşən ərazilərdir. Kənd təsərrüfatı fəaliyyətinin kəskin ixtisarı 1948-ci ildən müşahidə olunur. Ölkə əhalisinin dörddə üç hissəsi kənd təsərrüfatı üçün borc alır. Lakin onların yalnız dörddə bir hissəsi borclarını qaytarır.
Serbiya müxtəlif kənd təsərrüfatı məhsullarını istehsal edir: Buraya əsasən meyvə və tərəvəz daxildir. Bütün bunlar ÜDM-ın və ixracın əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. Serbiya dünyada moruğun istehsalı üzrə ikinci yeri tutur. (84 299 metr ton ilə birinci yeri Rusiya tutur) Serbiya gavalı istehsalı üzrədə dünyada ikinci yeri tutur.(146 776 metr ton ilə birinci yeri Çin tutur) Ölkə həmçinin qarğıdalı (6.158.120 metr ton ilə dünyada 32-ci yer) və buğdanın (2.095.400 metr ton ilə dünyada 35-ci yer) əsas istehsalçısıdır.
Türkiyədə kənd təsərrüfatı
Türkiyədə kənd təsərrüfatı — məşğulluq, ixracat və milli gəlirə etdiyi faydaları ilə əhəmiyyətli bir sektordur. Kənd təsərrüfatı sektoru ölkənin iqtisadi fəaliyyətində 62,7 milyard dollarlıq gəlir və 6,1 milyon nəfərin məşğulluq payına sahibdir (2011). Türkiyə 2014-cü ildə 190 ölkəyə 18,7 milyard dollar dəyərində 1707 növ kənd təsərrüfatı məhsulu ixrac etmişdir.
77,9 milyon hektar Türkiyə ərazisinin 26,3 milyonu əkinçilikdə istifadə edilir. Türkiyə ərazisinin 55,9 %-i 1000 metrdən çox olan yüksəkliyə malikdir. 15 %-dən çox ölçüyə sahib sahələr ölkə torpaqlarının 62,5 %-ini təşkil edir. 1-ci, 2-ci və 3-ü sinif keyfiyyətli torpaqlar 24,5 % nisbətindədir və bu ərazilərin 90 %-i əkinçilik arazisidir.
Türkiyədə dənizə görə mövqe, enlik və yüksəkliyə bağlı üç əsas iqlim tipi vardır:
Qaradəniz iqlimi;
Aralıq dənizi iqlimi;
Kontinental iqlim.
Bu iqlim tipləri bölgələr daxilində dəyişikliyə malikdir və ona görə də alt tiplərə ayrılır. Məsələn; Daxili Anadolu, Şərqi Anadolu və Cənub-Şərqi Anadolu bölgələrində görünən Kontinental iqlim tipi bir-birindən qismən fərqlidir.
Ukraynanın kənd təsərrüfatı
Ukraynanın kənd təsərrüfatı- Ukrayna iqtisadiyyatının aparıcı filiallarından biridir.
Ukraynanada əkinçilik ,ölkə əhalisini sabit, keyfiyyətli, ərzaqla təmin etməklə yanaşı, qlobal aclıq probleminin həllinə də böyük töhfə verə bilər.
Kənd təsərrüfatında istehsal potensialı daxili bazarın tələbatından çoxdur.
Kənd təsərrüfatı 42 milyon hektarlıq torpaqları və ya ümumi fondun 70 faizini təşkil edir.
Əkinçilik ərazilərinin 78,9 faizi, çoxillik torpaq sahələri, 13,0 faizi otlaq, 8,4 faizi çöl sahələri olub. Əkin torpağının ən yüksək (70-80%) nisbəti meşə zonasına düşür.Çayırlar əsasən Karpat dağlarında, Polissya və Cənub-Şərqi çöl ərazilərində, çöl sahələrində - meşə və meşə-çöl zonalarının çaylarında cəmlənir.
2015-ci ildən Ukraynanın kənd təsərrüfatı istehsalçıları öz məhsullarını dünyanın 190 ölkəsinə çatdırırlar.
Kənd təsərrüfatı bitkiçilik və heyvandarlıqdan ibarətdir. İstehsal qiyməti məhsul istehsalında heyvandarlıq istehsalından artıqdır.
Bitkiçilik məhsulunu taxıl, texniki yem, tərəvəz, qovun və kartof, bağçılıq və çiçəklərin becərilməsini əhatə edir.
Çində kənd təsərrüfatı
Çində kənd təsərrüfatı — Çin Xalq Respublikasının məşğulluq, ixracat və milli gəlirə etdiyi faydaları ilə əhəmiyyətli bir sektordur.
1949-cu ildə Çinin ictimai istehsal və milli gəlir strukturunda kənd təsərrüfatının payına təxminən 70% düşürdü.
İnqilabdan sonrakı inkişaf illərində kənd təsərrüfatının əhəmiyyəti nisbətən azalsa da, iqtisadiyyatın başlıca sahəsi kimi qalmaqdadır. O, 70%-lik göstərici ilə yüngül sənaye üçün xammalın əsas tədarükçüsüdür.
Kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalının ölçülərinə görə Çin dünyada nəhənglərdən hesab edilir.
Kənd yerlərində məşğul əhalinin sayı 313 milyon nəfər, ailə üzvləri ilə birlikdə isə 850 milyon nəfər təşkil edir ki, bu da birlikdə götürülmüş Rusiya, Yaponiya, İngiltərə, Fransa, Almaniya, İtaliya, Meksikadan 6 dəfə artıqdır.
Əkin yerlərinin daimi çatışmazlığı kənd təsərrüfatının başlıca xüsusiyyətlərinə çevrilir. 320 milyon hektar şumlanmış sahədən 224 milyon istifadə oluna bilir. Eyni zamanda şumluq torpağın sahəsi təxminən 110 milyon hektar təşkil edir ki, bu da dünya şumluq torpağının 7 % i deməkdir.
Çin təsnifatına görə torpağın yalnız 21%-i yüksək məhsuldardır.
İranda kənd təsərrüfatı
Əkin sahələri İranın bütün ərazisinin 20%-ni təşkil edir . Bu torpaqların çoxu şimalda, Xəzər dənizinə daha yaxın , eləcə də şimal-qərbdə nisbətən yaş vadilərdədir. Düz, lakin quraq cənub əyalətlərindəki bəzi əkin sahələri suvarma sistemləri ilə təchiz edilmişdir. Ümumilikdə 7,5 milyon hektar torpaq suvarılır.
Əhəmiyyətli kənd təsərrüfatı bitkiləri arasında buğda, arpa, düyü, paxlalılar, pambıq, şəkər çuğunduru , şəkər, qamışı, tütün, çay, qoz-fındıq, püstədir .
Heyvandarlığın əsasını qoyun, keçi, dəvə, mal-qara yetişdirmək təşkil edir .
Balıqçılıq sənayesi : Xəzər dənizinin mövcudluğuna görə zəngin balıq ehtiyatları (bax: İran Balıqçılıq Tədqiqat İnstitutu) ; qara kürü istehsalında əhəmiyyətli qlobal paydır.
Qazaxıstanda kənd təsərrüfatı
Qazaxıstanın kənd təsərrüfatı — Qazaxıstan iqtisadiyyatının kiçik bir sahəsi olaraq qalır. Kənd təsərrüfatının ÜDM-ə töhfəsi 10% -dən azdır - 6,7% olaraq qeydiyyata alınmış və işçi qüvvəsinin yalnız 20% -ni tutmuşdur. Eyni zamanda, ölkə ərazisinin 70% -dən çoxu bitkiçilik və heyvandarlıq ilə məşğuldur. Şimali Amerika ilə müqayisədə torpaların nisbətən az hissəsi məhsul yetişdirmək üçün istifadə olunur və ölkənin şimalında bu faiz daha yüksəkdir. Kənd təsərrüfatı sahələrinin 70% -i daimi otlaqdır.
Qazaxıstanın ən çox ixrac etdiyi məhsul buğdadır. Dünyadakı altıncı ən böyük buğda istehsalçısıdır. Daha az əhəmiyyəti olan dənli bitkilərə arpa, pambıq, şəkər çuğunduru, günəbaxan, kətan və düyü daxildir. Qazaxıstanda kənd təsərrüfatı torpaqları Sovet dövründə əkilməmiş torpaqların inkişafı kampaniyası zamanı faydalı maddələrdən tükəndi. Bu, bu gün istehsala təsir göstərməyə davam edir.